DANIŞTAY
6. DAİRE
E. 2018/9227
K. 2022/9230
T. 7.11.2022
DAVANIN KONUSU : Edirne ili, Uzunköprü ilçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler ile davacının anılan plan değişikliklerine 3.09.2018 tarihli dilekçeyle yaptığı itirazın zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI :Hazırlanma ve amacı açısından hukuk dışı ve aynı konuda karar verilmiş yargı kararlarına rağmen düzenlendiği için yok hükmünde olan, kararları ve plan açıklama raporuyla ekolojik açıdan ciddi sakıncalar taşıyan, hukuka, şehircilik ve planlama ilkelerine ve kamu yararına açıkça aykırı olan dava konusu Edirne ili, Uzunköprü ilçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler ile anılan plan değişikliklerine 3.09.2018 tarihli dilekçeyle yapılan itirazın iptali gerektiği ileri sürülmüştür.
DAVALI … BAKANLIĞININ SAVUNMASININ ÖZETİ: Dava konusu plan değişikliği işleminin hukuka ve mevzuata uygun olduğu, 4562 Sayılı “Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu” ve ilgili yönetmelikler uyarınca Yer Seçim Komisyonunca uygun görülen ” Edirne Uzunköprü OSB alanının” yürürlükte bulunan Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı (..pafta) ve Edirne İli, 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı (…) numaralı plan paftasına “Organize Sanayi Bölgesi”olarak işlenmesine yönelik düzenleme yapıldığı, yargı kararlarına aykırı bir durum olmadığı, dava dilekçesindeki iddiaların organize sanayi bölgesi projesine ilişkin olduğundan dava konusu çevre düzeni planı değişikliğinin iptali edilmesini gerektirecek nitelikte olmadığı, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
DAVALI YANINDA MÜDAHİLLERİN BEYANLARININ ÖZETİ: OSB kurulma çalışmalarının tamamen kanunlara yönetmeliklere ve yasal mevzuata uygun şekilde yürütüldüğü davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ :Uyuşmazlık konusu 1/100.00 ölçekli çevre düzeni planı ve 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliği doğrultusunda yapılması öngörülen Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi, Trakya Bölgesi Ergene havzasında “Tarımsal Açıdan Birinci Öncelikli (Mutlak) Korunacak Alanlar” kapsamında tanımlanan bir alanda ve Tarımsal Alt Bölge olarak ilan edilen bir alan üzerinde yer almaktadır.
Dava konusu plan değişikliğine gerekçe olarak 25.05.2017 tarihli Uzunköprü Organize Sanayi Bölgesi yer seçim komisyonu raporu ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğünün … tarihli … sayılı 71.5 hektar büyüklüğündeki alanın Uzuköprü Organize Sanayi Bölgesi olarak yer seçiminin kesinleştirilmesi işlemleri gösterilmiştir.
Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi yer seçim komisyonu raporu ve Bakanlıkça yer seçiminin kesinleştirilmesi işlemlerinin iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş, bakılan davada karar verildiği tarihte anılan mahkeme kararı istinaf incelemesinde olup kesinleşmemiştir.
Yer seçim işleminin dayanağını Edirne Valiliği İl Tarım Ve Orman Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı Karma Organize Sanayi Bölgesi amacıyla tarım dışı amaçla arazi kullanım izninin oluşturduğu, anılan izin hakkında açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarihli, E:… sayılı kararı ile, yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen rapor ile dosyadaki bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi sonucu, dava konusu alanın yapılması planlanan “Karma Organize Sanayi Bölgesi” için uygun bir alan/bölge olmadığı, tarımsal üretim için çok önemli olan bu bölgenin tarımsal üretim yapmak için kullanılması gerektiği, tarımsal üretim dışında hiçbir şey için kullanımının uygun olmadığı, dava konusu arazinin, çalılık vasfında olmadığı anlaşıldığından hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin yürütmesinin durdurulmasına karar verildiği ,… tarih ve E:…, K:… sayılı karar ile de iptaline karar verildiği bakılan davada karar verildiği tarihte anılan mahkeme kararı istinaf incelmesinde olup kesinleşmemiştir.
Bu durumda, dosyadaki bilgi ve belgeler, davacının iddiaları ve davalının savunması, bilirkişi raporu, rapora yapılan itirazlar, bakılan dava ile ilgili yukarıda mahkeme esas numaraları verilen dosyalarda verilen kararlar birlikte değerlendirildiğinde; dava konusu plan değişikliği yapılırken ilgili mevzuat ile belirlenen usul ve esaslara göre her türlü verinin plan geneline ve bölgenin özelliğine göre değerlendirildikten sonra alt ölçekli planlara yön verecek şekilde kararların üretilmesi gerekirken, ilgili idarelerin kararlarının plana işlenmesiyle yetinildiği, bu kapsamda yukarıda açıkça ifade edilmiş olan “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” gereği ve sanayi fonksiyonlarının kesinlikle yer almayacağının belirtildiği Tarımsal Alt Bölgelerin tanımı doğrultusunda davaya konu plan değişikliği işleminin 1/100.000 Ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisine aykırılık taşıdığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, Edirne ili, Uzunköprü ilçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler ile davacının anılan plan değişikliklerine 3.09.2018 tarihli dilekçeyle yaptığı itirazın zımnen reddine ilişkin işlemde hukuka uyarlılık bulunmadığından dava konusu işlemlerin iptali gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI …’IN DÜŞÜNCESİ : Dava, Edirne İli, Uzunköprü İlçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi (OSB) planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27/07/2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişikliklerin ve davacının anılan plan değişikliklerine 03/09/2018 tarihli dilekçeyle yaptığı itirazın zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmıştır.
4562 Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’nun 4. maddesinin ilk iki fıkrasında, “OSB, yer seçimine ilişkin yönetmeliğe göre uygun görülen yerlerde Bakanlığın onayı ile kurulur. OSB’lere ait yer seçimi, Bakanlığın koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinin katılımıyla oluşan yer seçimi komisyonunun yerinde yaptığı inceleme sonucunda, varsa üst ölçekli plan kararları dikkate alınarak yapılır. Komisyonda kararlar oybirliği ile alınır. Oybirliği sağlanamaması durumunda yer seçimi ile ilgili nihai karar, yönetmelikte belirlenen esaslar doğrultusunda Bakanlıkça verilir. Mevzuat gereğince korunması gereken ve sanayi tesislerinin kurulmasına izin verilmeyen alanlar OSB yeri olarak incelemeye alınmaz.” düzenlemeleri yer almaktadır.
2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, “Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçların karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
10/07/2018 tarih ve 30474 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, yerleşme, yapılaşma ve arazi kullanımına yön veren, her tür ve ölçekte fiziki planlara ve uygulamalara esas teşkil eden üst ölçekli mekânsal strateji planlarını ve çevre düzeni planlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak hazırlamak, hazırlatmak, onaylamak ve uygulamanın bu stratejilere göre yürütülmesini sağlamak, (c) bendinde ise, havza ve bölge bazındaki çevre düzeni planları da dâhil her tür ve ölçekteki çevre düzeni planlarının ve imar planlarının yapılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, havza veya bölge bazında çevre düzeni planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak ve bu planların uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak, Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünün görevleri arasında sayılmıştır.
14/06/2014 tarih ve 29030 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin;4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, çevre düzeni planı; varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak şehircilik, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan plan olarak tanımlanmış,18. maddesinin birinci fıkrasında, “Çevre düzeni planı; coğrafi, sosyal, ekonomik, idari, mekânsal ve fonksiyonel nitelikleri açısından benzerlik gösteren bölge, havza veya en az bir il düzeyinde yapılır.”, 19. maddesinin birinci fıkrasında, “Çevre düzeni planları hazırlanırken; a) Varsa mekânsal strateji planlarına uygunluğun sağlanması, b) Yeni gelişmeler ve bölgesel dinamiklerin dikkate alınması, c) İlgili kamu kurum ve kuruluşlarının mekânsal kararları etkileyecek nitelikteki bölge planı, strateji planı ve belgesi, sektörel yatırım kararlarının dikkate alınarak değerlendirilmesi, ç) Sürdürülebilir kalkınma amacına uygun olarak ekolojik ve ekonomik kararların bir arada değerlendirilmesi, d) Tarihi, kültürel yapı ile orman alanları, tarım arazileri, su kaynakları ve kıyı gibi doğal yapı ve peyzajın korunması ve geliştirilmesi, e) Doğal yapının, ekolojik dengenin ve ekosistemin sürekliliğinin korunması amacıyla arazi kullanım bütünlüğünün sağlanması, f) Ulaşım ağının arazi kullanım kararlarıyla birlikte ele alınması suretiyle imar planlarında güzergahı netleştirilecek yolların güzergah ve yönünün genel olarak belirlenmesi, g) Çevre sorunlarına neden olan kaynaklara yönelik önleyici strateji ve politikaların belirlenerek arazi kullanım kararlarının oluşturulması, ğ) İmar planlarına esas olacak şematik ve grafik dil kullanılarak arazi kullanım kararları ile koruma ve gelişmenin sağlanması, h) Afet tehlikelerine ilişkin mevcut raporlar ve jeolojik etütler dikkate alınarak afet risklerini azaltıcı önerilerin dikkate alınması esastır.”, kurallarına yer verilmiş, 20. maddesinin birinci fıkrasında, çevre düzeni planı revizyonunun, nüfusun yerleşim ihtiyaçlarının karşılanamaması, planın temel strateji ve politikalarını değiştirecek bölgesel ölçekli yatırımların ortaya çıkması, yeni verilere bağlı olarak, sonradan ortaya çıkabilecek ve bölgesel etkiye yol açabilecek arazi kullanım taleplerinin oluşması, yeni gelişmeler ve bölgesel dinamiklerde değişiklik olması durumunda yapılacağı düzenlenmiş,aynı maddenin ikinci fıkrasında ise, çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabileceği, çevre düzeni planı değişikliklerinde; kamu yatırımlarına, çevrenin korunmasına, çevre kirliliğinin önlenmesine, planın uygulanmasında karşılaşılan güçlükler ve maddi hataların giderilmesine, değişen verilere bağlı olarak planın güncellenmesine dair yeterli, geçerli ve gerekçeleri açık olan, altyapı etkilerini değerlendiren raporu içeren teklif ve taleplerin; idarece planın temel hedef, ilke, strateji ve politikaları kapsamında teknik ve yasal çerçevede değerlendirmeye alınarak sonuçlandırılacağı öngörülmüştür.
Dosyanın incelenmesinden, 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planında “tarım alanı”; 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planında “tarımsal açıdan birinci öncelikli (mutlak) korunacak alanlar” kapsamında tanımlanan alan, anılan çevre düzeni planlarında yapılan ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27/07/2018 tarihinde onaylanan değişiklikler kapsamında “Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi” olarak belirlendiği, yapılan bu plan değişikliklerin 03/08/2018 – 03/09/2018 tarihleri arasında askıya çıkarıldığı, Edirne İli, Uzunköprü İlçesi, Kavacık Köyünde ikamet eden davacı tarafından anılan plan değişikliklerine askı süresi içinde 03/09/2018 tarihli dilekçeyle itiraz edildiği, itirazın zımnen reddi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğünün, 71.5 hektar büyüklüğündeki dava konusu alanın Uzunköprü Organize Sanayi Bölgesi olarak yer seçiminin kesinleştirilmesine ilişkin … tarih ve …sayılı işlemin iptali istemiyle açılan davada; … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;” dosya kapsamı, Mahkememizin E:2020/1057 Sayılı dosyasına sunulan bilirkişi raporu ve Danıştay Altıncı Dairesi’nin E:2018/9227 Sayılı dosyasına sunulan bilirkişi raporu birlikte dikkate alındığında; OSB yapılması düşünülen alanın etrafında yerleşim yerleri, sulama göletleri, tarım alanları,
orman alanları, mera alanları ve bunlardan elde edilecek tarımsal ürünler bulunduğu, bu bölgeye Karma Organize Sanayi bölgesi yapılması durumunda belirtilen unsurların zarar göreceği, Karma OSB yapılmasının gerekçesinin tek tip OSB olması durumunda OSB’nin dolmayacağı endişesi olduğu, Trakya bölgesinde 15 adet OSB, karma OSB bulunduğu, doluluk oranının %35-86 arasında değiştiği, mevcut OSB’lerin amaca uygun şekilde kullanılabileceği, meri planlar bakımından gerçekleştirilen plan değişikliklerinin, Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinde belirtilen, tanımlara, çevre düzeni planının niteliğine, bilgi ve verilerin toplanmasına ilişkin esaslara, çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda uygulanacak temel esaslara, planların hazırlanması, hazırlattırılması ve incelenmesi ve değişikliğine ilişkin idari ve teknik usullere, alt ölçekli planlarla ilişkisine ve plan hiyerarşisine uygun olmadığı, uyuşmazlık konusu olan Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının değişiklik öncesi 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında belirlenen genel ilke ve esaslara aykırı olduğu anlaşılmakla, Karma OSB yer seçiminin kesinleştirilmesin ilişkin tesis olunan dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. ” gerekçesiyle iptaline karar vermiştir.
Yine söz konusu alanda bulunan tarım arazilerinin amaç dışı kullanım taleplerinin uygun görülmesine ilişkin işlemlerin ise aynı Mahkemenin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; “Dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler ile yukarıda özetlenen bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden; dava konusu taşınmazlardan keşif sırasında 7 farklı noktadan alınan toprak numunelerinin analizi sonucunda, 5 tanesinin, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre Özel Ürün
Arazisi Niteliğinde olduğu, 2 tanesinin ise 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre Mutlak Tarım Arazisi Niteliğinde olduğunun belirtildiği, bu itibarla dava konusu arazinin, çalılık vasfında olmadığı anlaşıldığından, davacılar tarafından, Edirne İli, Uzunköprü İlçesi, … Köyü sınırları içerisinde yer alan … ada …, … ve … numaralı parsellerde kayıtlı bulunan ve Karma Organize Sanayi Bölgesi amacıyla tarım dışı amaçla arazi kullanım iznine yaptıkları itirazın reddine ilişkin Tarım ve Orman Bakanlığının … tarih … sayılı işlemi ile bildirilen Edirne Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün … tarih … sayılı işleminde, dava konusu taşınmazlara ilişkin etüt raporu ve arazi fotoğraflarının Bakanlığa sunulmasına ilişkin … tarih … sayılı işlemde ve … tarih … sayılı işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.” gerekçesiyle iptallerine karar vermiştir.
Böylece dava konusu çevre düzeni planı değişikliklerinin dayanaksız kaldığı görülmüştür.
Bu durumda, düşünce verme tarihi itibariyle henüz kesinleşmemekle birlikte anılan yargısal kararlarla sebep unsuru ortadan kalkan dava konusu çevre düzeni planı değişikliklerinde ve bu değişikliklere davacı tarafından yapılan itirazın zımnen reddine ilişkin işlemde de hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varıldığından dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra 29.10.2021 tarihli ve 31643 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 85 Sayılı Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesiyle 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığının Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2. maddesiyle de aynı Kararnamenin 97. maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “Çevre ve Şehircilik” ibaresinin “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği” şeklinde değiştirildiği görüldüğünden, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının davalı olarak belirlenmesi suretiyle işin gereği görüşüldü:
KARAR : İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY: Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planında “tarım alanı”, Edirne ili 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planında “tarımsal açıdan birinci öncelikli (mutlak) korunacak alanlar” kapsamında tanımlanan alanda Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler 3.08.2018- 3.09.23018 tarihleri arasında askıya çıkarılmıştır.
Edirne ili Uzunköprü ilçesi … köyünde ikamet eden davacı tarafından anılan plan değişikliklerine 3.09.2018 tarihli dilekçeyle itiraz edilmiş, itirazın zımnen reddi üzerine Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler ile anılan değişikliklerin zımnen reddine ilişkin işlemin iptali talebiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2872 Sayılı Çevre Kanununun 9. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, “Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçların karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 102 maddesinin 1. fıkrasının a bendinde,” Yerleşme, yapılaşma ve arazi kullanımına yön veren, her tür ve ölçekte fiziki planlara ve uygulamalara esas teşkil eden üst ölçekli mekânsal strateji planlarını ve çevre düzeni planlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak hazırlamak, hazırlatmak, onaylamak ve uygulamanın bu stratejilere göre yürütülmesini sağlamak”, c) bendinde “Havza ve bölge bazındaki çevre düzeni planları da dâhil her tür ve ölçekteki çevre düzeni planlarının ve imar planlarının yapılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek, havza veya bölge bazında çevre düzeni planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak ve bu planların uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak,” ç) bendinde ” Sektörel planların havza veya bölge düzeyindeki mekânsal strateji planlarına ve çevre düzeni planlarına uyumlu hazırlanmasını sağlamak,” Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğünün görevleri arasında sayılmıştır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca çıkarılan 14.06.2014 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 4.maddesinin 1.fıkrasının (c) bendinde, “Çevre düzeni planı: Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan planı ifade eder.” kuralı yer almaktadır.
Yönetmeliğin “Planlama alanı” başlıklı 18.maddesinde, “Çevre düzeni planı; coğrafi, sosyal, ekonomik, idari, mekânsal ve fonksiyonel nitelikleri açısından benzerlik gösteren bölge, havza veya en az bir il düzeyinde yapılır.” kuralına, “Plan ilke ve esasları” başlıklı 19. maddesinin 1.fıkrasında ise, “Çevre düzeni planları hazırlanırken; a) Varsa mekânsal strateji planlarına uygunluğun sağlanması, b) Yeni gelişmeler ve bölgesel dinamiklerin dikkate alınması, c) İlgili kamu kurum ve kuruluşlarının mekânsal kararları etkileyecek nitelikteki bölge planı, strateji planı ve belgesi, sektörel yatırım kararlarının dikkate alınarak değerlendirilmesi, ç) Sürdürülebilir kalkınma amacına uygun olarak ekolojik ve ekonomik kararların bir arada değerlendirilmesi, d) Tarihi, kültürel yapı ile orman alanları, tarım arazileri, su kaynakları ve kıyı gibi doğal yapı ve peyzajın korunması ve geliştirilmesi, e) Doğal yapının, ekolojik dengenin ve ekosistemin sürekliliğinin korunması amacıyla arazi kullanım bütünlüğünün sağlanması, f) Ulaşım ağının arazi kullanım kararlarıyla birlikte ele alınması suretiyle imar planlarında güzergahı netleştirilecek yolların güzergah ve yönünün genel olarak belirlenmesi, g) Çevre sorunlarına neden olan kaynaklara yönelik önleyici strateji ve politikaların belirlenerek arazi kullanım kararlarının oluşturulması, ğ) İmar planlarına esas olacak şematik ve grafik dil kullanılarak arazi kullanım kararları ile koruma ve gelişmenin sağlanması, h) Afet tehlikelerine ilişkin mevcut raporlar ve jeolojik etütler dikkate alınarak afet risklerini azaltıcı önerilerin dikkate alınması esastır.” kuralına yer verilmiştir.
Yönetmeliğin “Revizyon ve değişiklikler” başlıklı 20. maddesinin 1. fıkrasında, “Çevre düzeni planının ihtiyaca cevap vermediği hallerde veya planın vizyonu, amacı, hedefleri, stratejileri, ilke ve politikaları açısından plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü etkilemesi halinde çevre düzeni planı bütününde revizyon yapılır. Çevre düzeni planı revizyonu; a) Nüfusun yerleşim ihtiyaçlarının karşılanamaması, b) Planın temel strateji ve politikalarını değiştirecek bölgesel ölçekli yatırımların ortaya çıkması, c) Yeni verilere bağlı olarak, sonradan ortaya çıkabilecek ve bölgesel etkiye yol açabilecek arazi kullanım taleplerinin oluşması, ç) Yeni gelişmeler ve bölgesel dinamiklerde değişiklik olması, durumunda yapılır.” düzenlemesine, 2. fıkrasında da, “Çevre düzeni planı ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğü bozmayacak nitelikte, plan değişikliği yapılabilir. Çevre düzeni planı değişikliklerinde; a) Kamu yatırımlarına, b) Çevrenin korunmasına, c) Çevre kirliliğinin önlenmesine, ç) Planın uygulanmasında karşılaşılan güçlükler ve maddi hataların giderilmesine, d) Değişen verilere bağlı olarak planın güncellenmesine, dair yeterli, geçerli ve gerekçeleri açık olan, altyapı etkilerini değerlendiren raporu içeren teklif ve talepler; idarece planın temel hedef, ilke, strateji ve politikaları kapsamında teknik ve yasal çerçevede değerlendirmeye alınarak sonuçlandırılır.” düzenlemesine yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu Edirne ili, Uzunköprü ilçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişikliklerin; Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinde belirtilen, tanımlara, çevre düzeni planının niteliğine, bilgi ve verilerin toplanmasına ilişkin esaslara, çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda uygulanacak temel esaslara, planların hazırlanması, hazırlattırılması ve incelenmesi ve değişikliğine ilişkin idari ve teknik usullere, alt ölçekli planlarla ilişkisine ve plan hiyerarşisine uygunluğunun, uyuşmazlık konusu olan Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesine yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının değişiklik öncesi 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında belirlenen genel ilke ve esaslara aykırı olup olmadığının, bu çerçevede şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığının, belirlenmesi amacıyla Naip Üye … tarafından resen seçilen Prof. Dr. …, Prof. Dr. …, Doç. Dr. …’ın katılımıyla mahallinde yapılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen Bilirkişi raporunda:
“Dava konusu Edirne ili, Uzunköprü ilçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişikliklerin;
1. “Tarımsal Açıdan Birinci Öncelikli (Mutlak) Korunacak Alan” kullanımında olan ve Tarımsal Alt Bölge olarak ilan edilen bir alan üzerinde yapıldığı, bu kapsamda “Tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” ve tarım alanlarında sanayi fonksiyonlarının kesinlikle yer almayacağının belirtildiği Tarımsal Alt Bölgelerin tanımı doğrultusunda, 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisine aykırılık taşıdığı,
2. 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Plan Açıklama Raporunda belirtilen çevre koruma, ekolojik sürdürülebilirlik, koruma-kullanma dengesinin sağlanması gibi hedef ve ilkelerle bağdaşmadığı,
3. Davaya konu 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planının “bölgenin ülkesel anlamda en büyük potansiyeli olan tarımsal üretimi desteklemek” “tarım dışındaki fonksiyonları da bu doğrultuda düzenlemek” ve “sanayi gelişimini planlarla sınırlandırmak”; “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” ilkeleri ile bağdaşmadığı,
4. 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Plan Açıklama Raporunun ana hedefi ve yaklaşımı olarak belirtilen tarım alanlarının korunması, Trakya bölgesindeki aşırı sanayi büyümesinden kaynaklı olarak tarımsal ve doğal alanların kaybedilmesi ve yer altı sularının azalması ve kirlenmesinin engellenmesi yönündeki temel plan stratejileri dikkate alındığında, çevre düzeni planın ana kararlarını, özellikle koruma-kullanma dengelerine ilişkin kurguyu ve dolayısıyla plan bütünlüğünü olumsuz etkilediği,
5. Kapsamlı bir açıklama ve araştırma dahilinde yapılmadığı,
6. Uyuşmazlık konusu alanda tarım ve hayvancılık yapıldığından ve halihazırda çevrede dağınık ve düzensiz sanayi alanları bulunmadığından 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı Hükümleri’nin 2.11.3.8. sayılı Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) başlığı altında yer verilen “b. Mevcut dağınık ve düzensiz sanayi alanlarının ortak denetim ve yönetim mekanizmasına kavuşturulması ve çevreye olumsuz etkilerinin minimize edilmesi amacıyla OSB alanları oluşturulabilir.” hükmüne aykırı olduğu,
7. Uyuşmazlık konusu alanın yanı başında bulunan ve geçimini temelde tarım ve hayvancılıkdan karşılayan bir köyün sosyal yapısını ve hayatını, mekânla kurdukları ilişkileri ve köyün mekânsal, işlevsel ve estetik bütünlüğünü olumsuz etkileyeceği ve değiştireceği, nedenleri ile Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinde belirtilen, tanımlara, çevre düzeni planının niteliğine, bilgi ve verilerin toplanmasına ilişkin esaslara, çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda uygulanacak temel esaslara, planların hazırlanması, hazırlattırılması ve incelenmesi ve değişikliğine ilişkin idari ve teknik usullere, alt ölçekli planlarla ilişkisine ve plan hiyerarşisine uygun olmadığı ve uyuşmazlık konusu olan Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının değişiklik öncesi 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında belirlenen genel ilke ve esaslara aykırı olduğu.” tespit ve değerlendirmelerine yer verilmiştir.
Sözü edilen bilirkişi raporunun taraflara tebliği üzerine davalı idare ile davalı yanında müdahiller tarafından bilirkişi raporuna itirazda bulunulmuştur.
Dava devam ederken, davacı vekili tarafından 9.06.2020 tarihli dilekçeyle Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi kurulması için 25.05.2017 tarihli yer seçim komisyonu raporu ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğünün … tarihli … sayılı 71.5 hektar büyüklüğündeki alanın Uzuköprü Organize Sanayi Bölgesi olarak yer seçiminin kesinleştirilmesi işlemlerinin iptali istemiyle … İdare Mahkemesi’nin E:… sayılı dosyasında dava açıldığı, 18.09.2020 havale tarihli dilekçeyle de Uzunkörü Karma Organize Sanayi Bölgesinin üzerine kurulmak istenilen tarım arazilerinin kapsam dışı alan olarak belirlenmesi işlemlerinin iptali istemiyle …İdare Mahkemesi’nin E:… sayılı dosyasında dava açıldığı bilgisi verilmiştir.
Bakılan davada karar verildiği tarihte UYAP üzerinde yapılan incelemede;
1-)Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi kurulması için 25.05.2017 tarihli yer seçim komisyonu raporu ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğünün … tarihli …sayılı 71.5 hektar büyüklüğündeki alanın Uzuköprü Organize Sanayi Bölgesi olarak yer seçiminin kesinleştirilmesi işlemlerinin iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; ” dosya kapsamı, Mahkememizin E:… sayılı dosyasına sunulan bilirkişi raporu ve Danıştay Altıncı Dairesi’nin E:2018/9227 Sayılı dosyasına sunulan bilirkişi raporu birlikte dikkate alındığında; OSB yapılması düşünülen alanın etrafında yerleşim yerleri, sulama göletleri, tarım alanları,
orman alanları, mera alanları ve bunlardan elde edilecek tarımsal ürünler bulunduğu, bu bölgeye Karma Organize Sanayi bölgesi yapılması durumunda belirtilen unsurların zarar göreceği, Karma OSB yapılmasının gerekçesinin tek tip OSB olması durumunda OSB’nin dolmayacağı endişesi olduğu, Trakya bölgesinde 15 adet OSB, karma OSB bulunduğu, doluluk oranının %35-86 arasında değiştiği, mevcut OSB’lerin amaca uygun şekilde kullanılabileceği, meri planlar bakımından gerçekleştirilen plan değişikliklerinin, Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğinde belirtilen, tanımlara, çevre düzeni planının niteliğine, bilgi ve verilerin toplanmasına ilişkin esaslara, çevre düzeni planı sınırları içinde kalan alanlarda uygulanacak temel esaslara, planların hazırlanması, hazırlattırılması ve incelenmesi ve değişikliğine ilişkin idari ve teknik usullere, alt ölçekli planlarla ilişkisine ve plan hiyerarşisine uygun olmadığı, uyuşmazlık konusu olan Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi yönelik plan rapor hüküm ve kararlarının değişiklik öncesi 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında belirlenen genel ilke ve esaslara aykırı olduğu anlaşılmakla, Karma OSB yer seçiminin kesinleştirilmesin ilişkin tesis olunan dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. ” gerekçesiyle iptaline karar verildiği anılan dosyanın istinaf aşamasında olduğu görülmüştür.
2-) Uzunkörü Karma Organize Sanayi Bölgesinin üzerine kurulmak istenilen tarım arazilerinin kapsam dışı alan olarak belirlenmesi işlemlerinin iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; “Dava dosyasında yer alan bilgi ve belgeler ile yukarıda özetlenen bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden; dava konusu taşınmazlardan keşif sırasında 7 farklı noktadan alınan toprak numunelerinin analizi sonucunda, 5 tanesinin, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre Özel Ürün Arazisi Niteliğinde olduğu, 2 tanesinin ise 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre Mutlak Tarım Arazisi Niteliğinde olduğunun belirtildiği, bu itibarla dava konusu arazinin, çalılık vasfında olmadığı anlaşıldığından, davacılar tarafından, Edirne İli, Uzunköprü İlçesi, …Köyü sınırları içerisinde yer alan … ada …, … ve … numaralı parsellerde kayıtlı bulunan ve Karma Organize Sanayi Bölgesi amacıyla tarım dışı amaçla arazi kullanım iznine yaptıkları itirazın reddine ilişkin Tarım ve Orman Bakanlığının … tarih … sayılı işlemi ile bildirilen Edirne Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün … tarih … sayılı işleminde, dava konusu taşınmazlara ilişkin etüt raporu ve arazi fotoğraflarının Bakanlığa sunulmasına ilişkin … tarih … sayılı işlemde ve … tarih … sayılı işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.” gerekçesiyle karar verildiği anılan dosyanın istinaf aşamasında olduğu görülmüştür.
3-)UYAP ortamında yapılan inceleme sonucu, dava dışı üçüncü kişi ve … Köyü Muhtarlığı tarafından, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca 29.01.2020 tarihinde onaylanan ve Bakanlık internet sitesinde 30.01.2020 günü ilan edilen Edirne ili, Uzunköprü ilçesi, … Köyü, … mevkii, … ada … parsel ve … ada …parsel sayılı taşınmazlara ait Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planının ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planının ve anılan imar planlarına 06.02.2020 tarihinde yapılan itirazların reddine dair … tarihli, … sayılı işlemin iptali istemiyle Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına karşı açılan davada, …İdare Mahkemesi’nin … tarihli E:… K:… sayılı karar ile davanın reddine karar verildiği belirlenmiştir. Anılan kararda idare mahkemesince yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporda: ” Dava konusu alanın, öngörülen Organize Sanayi Bölgesi kararı ile yapılaşmaya açılması Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve 1/25000 Ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı bütününe hakim olan tarım alanlarının korunması önceliği ve sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda koruma-kullanma dengesinin sağlanması hedefine uyumlu görülmemektedir. Alanda gerçekleşecek yapılaşmayı salt Organize Sanayi Bölgesi ile sınırlı bir şekilde değerlendirmemek gerekmektedir. Zira, sanayi bölgesinin yaratacağı trafik yoğunluğu ve farklı üretim türleri, hem yakın çevrede yaşayanların günlük hayatı ve sağlık durumları, hem de tarım ve orman arazileri üzerinde olumsuz etkiler oluşturabilecektir. Bu yönüyle alanda, Organize Sanayi Bölgesi kararı doğrultusunda bir yapılaşmanın gerçekleştirilmesi, Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği’nde ve KENTGES-Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (2010–2023)”nda belirtilen sürdürülebilirlik ilkesi ve değerlerinin yanı sıra, 01.07.2010 tarihli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve 24.08.2009 tarihli 1/25000 Ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ile üst kademe planların sunmuş olduğu çerçeve içinde benimsenen sürdürülebilirlik ilkesine, koruma-kullanma dengesinin sağlanması hedefine ve doğal alanların korunması gerekliliği kararı ile uyumluluk göstermemektedir. Ancak, yukarıda belirtildiği gibi, dava konusu alanın Organize Sanayi Bölgesi olarak geliştirilmesi süreci yer seçim kararının alınması ve daha sonra Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve 1/25000 Ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı’nda plan değişikliğinin gerçekleştirilmesi ile başlamıştır. Diğer bir anlatımla, alanın sınırının belirlenmesi, Organize Sanayi Bölgesi olarak geliştirilmesi ve tarım alanlarının tarım dışı kullanıma açılması temel olarak Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve 1/25000 Ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı’nda gerçekleştirilen plan değişikliği ile hayata geçmiştir. Dava konusu planlar, bu plan değişikliğinin sunmuş olduğu çerçeve içinde alt ölçekli planlar olarak üretilmiştir. . Dava konusu alana yönelik süreçte “tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar”ın incelenip incelenmediğine ve buna bağlı olarak neden 10 metre gibi oldukça dar olan bir sağlık koruma bandının oluşturulduğuna yönelik bir açıklama bulunmamaktadır. Yakın çevrede, bir gölet, bir tümülüs, bir yerleşim ile birlikte tarım ve orman arazileri bulunduğu göz önüne alındığında, dava konusu alanda öngörülen Organize Sanayi Bölgesi’nin çevresiyle kuracağı ilişkide, “tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alınarak”, çevresinde oluşabilecek olumsuz etkilerin en aza indirileceği daha geniş bir Sağlık Koruma Bandı Alanı’nın öngörülebileceği görülmektedir. Yukarıdaki tespitler doğrultusunda bilirkişi kurulumuz, dava konusu planların, öngörülen sağlık koruma bandı temelinde, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’te belirtilen ilke ve esaslara bağlı olarak planlama ilkeleri ve şehircilik esaslarına uygun olmadığı görüşüne ulaşmıştır.” tespitlerine yer verilmiş ise de İdare Mahkemesince, Edirne- Uzunköprü OSB alanı yeri olarak sınırlarının kesinleştirilmesi işlemine ilişkin kararının iptali istemiyle açılan davanın … İdare Mahkemesi’nin E…. sayılı doyasında derdest olduğu, Edirne İli, Uzunköprü İlçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler ile plan değişikliklerine yapılan itirazların reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davanın da Danıştay Altıncı Dairesinin E.2018/9227 Sayılı dosyasında derdest olduğu, gelinen noktada dava konusu planların, 1/100.000 ve 1/25.000 ölçekli plan değişikliklerinin sunmuş olduğu çerçeve içinde alt ölçekli planlar olarak üretildiği, dava konusu planlarda Organize Sanayi Bölgesi’nin gerektirdiği teknik ve sosyal altyapı alanları, hizmet destek alanları, altyapı alanları, ticaret alanları ile sağlık koruma bandının da plan bütünü içinde öngörüldüğü, bu doğrultuda, dava konusu planlar ile öngörülen arazi kullanım kararlarının, üst ölçekli plan kararları ile uyumlu olduğu ve plan kademelenmesi ilkesi yönünden planlama ilkelerine uygun olduğu, sağlık koruma bandının ilgili kurum görüşleri doğrultusunda mevzuata uygun olarak düzenlendiği gerekçesine yer verilmiştir. Anılan kararın bakılan davada karar verildiği tarihte istinaf incelemesinde olduğu görülmüştür.
Bu bağlamda, dosyadaki bilgi ve belgeler, davacının iddiaları ve davalının savunması bilirkişi raporu, rapora yapılan itirazlar, bakılan dava ile ilgili yukarıda mahkeme esas numaraları verilen dosyalarda verilen kararlar birlikte ele alınarak uyuşmazlığın incelenmesine geçildiğinde aşağıda yer verilen sonuçlara ulaşılmıştır.
-Çevre düzeni planı kararları kurumlardan ve arazi çalışmalarından elde edilen veriler, nüfus projeksiyonları ve yerel idarelerin imar planları, bölgesel yatırım kararları, koruma statülü alanlar, ulaşım ağları gibi plana girdi sağlayan verilerin değerlendirilmesi sonucunda oluşturulmalı, dolayısıyla nüfus projeksiyonlarına göre yerleşim alanları belirlenmeli, bu doğrultuda, tarım alanları, orman alanları, meralar, jeolojik açıdan sakıncalı alanlarının korunması sağlanarak, bu tür alanlarda münferit kentsel gelişme taleplerinin ise plan bütünlüğü gözönünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir.
-Genel ilke olarak, plan kararları ile fiziksel çevreyi sağlıklı bir yapıya kavuşturmak, yatırımların yer seçimlerini ve gelişme eğilimlerini yönlendirmek ve toprağın korunma, kullanma dengesini en rasyonel biçimde belirlemek amaçlanmış olup, Çevre Düzeni Planı ölçeğinde hangi usül ve esaslara göre planlama yapılacağı ayrıntıları ile ilgili mevzuatta düzenlenmiştir.
-1/100.000 Ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Plan Açıklama Raporunda sayfa 6’da verilen Planlama Yaklaşımı ve Hedefleri kapsamında yer alan ifadeler ve plan vurgusu şu şekildedir:“Türkiye’nin tarım merkezi olan Trakya Alt Bölgesi’nin, verimli tarım topraklarının yitirilmemesi açısından duyarlılıkların dikkate alınması ve değerlendirmelerin kamu yararını öne çıkaran yaklaşımlarla ve özenle yapılması gerekmektedir. Bu nedenle, Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası 1/100.000 Ölçekli Revizyon Çevre Düzeni Planı; bölgesel plan yaklaşımları belirleyerek, bölgenin ülkesel anlamda en büyük potansiyeli olan tarımsal üretimi desteklemeyi, tarım dışındaki fonksiyonları da bu doğrultuda düzenleyerek, küresel ölçekte önemi günden güne artan tarım sektörünü yarışabilir bir noktaya getirmeyi hedeflemektedir. Bölgesel ölçekte ise plan; tarım ağırlıklı bir yerleşim dokusu dolayısı ile tarımsal üretim odaklı ekonomik kaynağı ile öne çıkan Trakya Alt Bölgesi’ni, bugün bölgenin en önemli sorunlarından olan “kırsal nüfus kaybı”nın önüne geçilebilmesi amacı ile desteklemektedir. Bu doğrultuda, tarımsal üretim standartlarının ve üretim-pazarlama sürecinin destekleneceği ve kolaylaştırılacağı TAB (Tarımsal Alt Bölgeler) ve TOB (Tarımsal Organize Bölgeler) alanlarının kurulması önerilmiştir. Bu alanlar üniversiteler ve Ar-Ge çalışmaları ile desteklenecek ve tarımsal üretimde “yarışabilir”lik hedeflenecektir. Aynı şekilde, tarımsal üretimin ön plana çıktığı alanlarda tarım, agro-turizm ya da ekolojik turizmle desteklenecek ve markalaşması sağlanacaktır.” şeklindedir.
-1/100.000 Ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planı Plan raporunda,“Tarımsal Alt Bölgeler; Sanayi fonksiyonlarının kesinlikle yer almayacağı, tarım ve hayvan yetiştiriciliğini destekleyen, hububat, meyve, sebze üretimi için uygun tarım alanları, meralar, mantarcılık, orman ürünleri, sebze ve çiçek yetiştiriciliği için seralar, depo veya soğuk hava deposu, mandra vb sadece 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu’nun 3.maddesinde tanımlanan “tarımsal amaçlı yapılar” fonksiyonlarını barındıran alanlardır. TAB alanı içindeki fonksiyonlar, bulunduğu bölgenin yerel iklim ve tarımsal potansiyeline, ekolojik ve ekonomik kaynağının ağırlığına göre belirlenecektir.” şeklinde tanımlanmıştır.
-Uyuşmazlık konusu 1/100.00 ölçekli çevre düzeni planı ve 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı değişikliği doğrultusunda yapılması öngörülen Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi, Trakya Bölgesi Ergene havzasında “Tarımsal Açıdan Birinci Öncelikli (Mutlak) Korunacak Alanlar” kapsamında tanımlanan bir alanda ve Tarımsal Alt Bölge olarak ilan edilen bir alan üzerinde yer almaktadır.
-Dava konusu plan değişikliğine gerekçe olarak 25.05.2017 tarihli Uzunköprü Organize Sanayi Bölgesi yer seçim komisyonu raporu ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğünün … tarihli … sayılı 71.5 hektar büyüklüğündeki alanın Uzuköprü Organize Sanayi Bölgesi olarak yer seçiminin kesinleştirilmesi işlemleri gösterilmiştir.
– Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi yer seçim komisyonu raporu ve Bakanlıkça yer seçiminin kesinleştirilmesi işlemlerinin iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş, bakılan davada karar verildiği tarihte anılan mahkeme kararı istinaf incelemesinde olup kesinleşmemiştir.
Yer seçim işleminin dayanağını Edirne Valiliği İl Tarım Ve Orman Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı Karma Organize Sanayi Bölgesi amacıyla tarım dışı amaçla arazi kullanım izninin oluşturduğu, anılan izin hakkında açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarihli, E:… sayılı kararı ile, yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen rapor ile dosyadaki bilgi ve belgelerin değerlendirilmesi sonucu, dava konusu alanın yapılması planlanan “Karma Organize Sanayi Bölgesi” için uygun bir alan/bölge olmadığı, tarımsal üretim için çok önemli olan bu bölgenin tarımsal üretim yapmak için kullanılması gerektiği, tarımsal üretim dışında hiçbir şey için kullanımının uygun olmadığı, dava konusu arazinin, çalılık vasfında olmadığı anlaşıldığından hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin yürütmesinin durdurulmasına karar verildiği ,… tarih ve E:…, K:… sayılı karar ile de iptaline karar verildiği bakılan davada karar verildiği tarihte anılan mahkeme kararı istinaf incelmesinde olup kesinleşmemiştir.
Bu durumda, dosyadaki bilgi ve belgeler, davacının iddiaları ve davalının savunması, bilirkişi raporu, rapora yapılan itirazlar, bakılan dava ile ilgili yukarıda mahkeme esas numaraları verilen dosyalarda verilen kararlar birlikte değerlendirildiğinde, dava konusu plan değişikliği yapılırken ilgili mevzuat ile belirlenen usul ve esaslara göre her türlü verinin plan geneline ve bölgenin özelliğine göre değerlendirildikten sonra alt ölçekli planlara yön verecek şekilde kararların üretilmesi gerekirken, ilgili idarelerin kararlarının plana işlenmesiyle yetinildiği, bu kapsamda yukarıda açıkça ifade edilmiş olan “tarım ve orman alanlarının diğer kullanımlara açılmaması” gereği ve sanayi fonksiyonlarının kesinlikle yer almayacağının belirtildiği Tarımsal Alt Bölgelerin tanımı doğrultusunda davaya konu plan değişikliği işleminin 1/100.000 Ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planının kendi ana stratejisine aykırılık taşıdığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, Edirne ili, Uzunköprü ilçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler ile davacının anılan plan değişikliklerine 3.09.2018 tarihli dilekçeyle yaptığı itirazın zımnen reddine ilişkin işlemde hukuka uyarlılık bulunmamıştır.
SONUÇ : Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu Edirne ili, Uzunköprü ilçesinde Uzunköprü Karma Organize Sanayi Bölgesi planlanmasına yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 27.07.2018 tarihinde onaylanan 1/100.000 ölçekli Trakya Alt Bölgesi Ergene Havzası Çevre Düzeni Planı ile 1/25.000 ölçekli Edirne İl Çevre Düzeni Planı ve plan hükümlerinde yapılan değişiklikler ile davacının anılan plan değişikliklerine 3.09.2018 tarihli dilekçeyle yaptığı itirazın zımnen reddine ilişkin işlemin İPTALİNE,
2.Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak alınarak davacıya verilmesine,
4. Keşif ve bilirkişi incelemesi giderinden artan …-TL’nin davacıya iadesine, posta gideri avanslarından artan tutarların kararın kesinleşmesinden sonra tarafların göstereceği hesaba iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz gün) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 07/11/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.